طبیعت گردی چیست ؟
طبیعت گردی که در سطح جهان با نام اکوتوریسم (Ecotourism ) شناخته می شود یکی از انواع گردشگری است که به قصد سفر به طبیعت صورت می گیرد . واژه اكوتوريسم كوتاه شده اصطلاح Ecological Tourism است و پديده اي نسبتاً تازه در صنعت گردشگري است كه تنها بخشي از كل اين صنعت را تشكيل مي دهد.اين شكل از گردشگری گذراندن اوقات فراغت انسان را در طبيعت امكان پذير مي سازد و مبتنی بر مسافرت های هدفمند به همراه برداشت های فرهنگی، معنوی، ديدار از جاذبه های طبيعی و مطالعه آنها و بهره گيری و لذت جويی از پديده های متنوع طبيعت است.
این پدیده به ظاهر ساده مطالعات گسترده ای را به خود اختصاص داده و متخصصان در صنعت گردشگری تعاریف زیادی از آن ارائه داده اند . موسسه بین‌المللی اکوتوریسم در سال ۱۹۹۱ یکی از اولین تعاریف اکوتوریسم را به این صورت ارائه داد:
اکوتوریسم یک مسافرت مسئولانه به مناطق طبیعی است که محیط زیست را حفظ و زندگی راحت مردم محلی را تثبیت می‌نماید.
انجمن بین المللی حفاظت از طبیعت در سال ۱۹۹۶ در نشست جهانی اکوتوریسم سازمان جهانی جهانگردی،تعریف زیر را از این پدیده ارائه داد :
"اکوتوریسم یک مسافرت و دیدار زیست محیطی مسئولانه به مناطق طبیعی نسبتاً دست نخورده بوده، و هدف آن لذت بردن و استفاده از طبیعت (و هر پدیده فرهنگی همراه آن- چه در گذشته و چه در حال) است که باعث تقویت منابع شده ودارای تاثیرات منفی اندکی است و باعث فعال شدن جمعیت‌های محلی می‌شود که از نظر اجتماعی- اقتصادی برای آنان مفید است. اکوتوریسم یکی از زیربخش‌های جهانگردی پایدار است"
انواع طبیعت گردی
اكوتوريسم از طيف گسترده ای از گزينه های ويژه تشكيل شده است، و از بازديد علمی گرفته تا بازديدی اتفاقی در منطقه ای طبيعی به عنوان فعاليت آخر هفته، يا بخشی جنبی از مسافرتی كلی و طو لانی را شامل می شود. در گردشگری ، طبیعت گردی با تقسیم بندی زیر شناخته می شود :
۱- گردشگری اقلیمی (Clima Tourism )
بطور کلی کسی مایل به مسافرت به محلی نیست که هوای آن نامساعدتر از هوای محل اقامتش باشد.از این رو مناطق ییلاقی و کوهپایه ای و سواحل مکانهای مناسبی برای مسافرت تابستانی به شمار میروند و از سوی دیگر مناطق کویری در پاییز و زمستان با استقبال بیشتری مواجه هستند .
۲- گردشگری ساحلی (Beach Tourism )
سواحل دریا، بویژه در فصل شنا و ماهیگیری از جاذبه های مهم گردشگری در جهان است که تفریح ، هیجان و احیاناً قابلیتهای درمانی (ماسه های ساحلی و یا لجنهای دریایی و دریاچه ای) انگیزه اصلی سفر را بوجود می آورد.
سواحل نزدیک به بندرگاههای تجاری و بازرگانی بواسطه داشتن بازارهای کالاهای وارداتی و عمدتاً ارزان قیمت بر جاذبه های گردشگری این گونه شهرها افزوده و توریستهای بیشتری را بخود جذب می نماید.
رونق ورزشهای آبی و نشاط و هیجان ناشی از آن در صورت وجود امکانات، از دیگر جاذبه های توریسم ساحلی است. ورزشهایی مانند اسکی روی آب، قایق رانی، موج سواری، جت اسکی و ... را می توان از جمله موارد جذب گردشگر در مناطق ساحلی بشمار آورد.
۳- گردشگری کوهستان و برف
کوههای مهم و معروف را می توان از جمله موارد مورد توجه اکو توریسم بشمار آورد که هم به لحاظ ورزشی و هم از لحاظ تفریحی مورد توجه توریستها قرار می گیرد.وجود امکانات دسترسی به منطقه پایکوهی و امکان استقرار موقت در اقامتگاههای نزدیک به قله، می تواند بر رونق توریسم کوهستان بیافزاید .
گرچه فصل برف کوتاه و توریسم کوهستان فصلی است ولی به مقتضای نوع فعالیت، تجهیزات ویژه ای را چون تله فریک و تله اسکی برای صعود به کوهستان را می طلبد و با ایجاد امکاناتی نظیر پیستهای اسکی می توان دوره گردشگری را در این گونه مناطق از حالت فصلی خارج نموده و به یک جریان عادی گردشگری تبدیل نمود که در فصول گرم به منظور کوهنوردی و صخره نوری و در فصول سرد به منظور اسکی روی برف ، گردشگران را بسوی خود فرا می خواند.
۳- گردشگری جنگل (Jungle Tourism )
جنگل ها و پارک های جنگلی نیز از جمله جاذبه های اصلی طبیعت گردی به حساب می آیند. این گونه مناطق معمولا به لحاظ زیست بوم های گیاهی و جانوری هم از سوی محققان و پژوهشگران و هم از سوی گردشگران عادی مورد توجه قرار گرفته و در صورت وجود امکاناتی از قبیل اقامت گاه ها، مراکز ارائه خدمات، کمپینگ و ... به یکی از مهمترین کانونهای جذب گردشگر تبدیل می گردند.
۴- گردشگری کویر و بیابان (Desert Tourism )
گردشگری در کویر و بیابان در مقایسه با گردشگری در دیگر مقاصد از جمله کوهستان ها ، شهرها یا بناهای تاریخی به دلیل فقدان زیر بنای لازم و نیز تصورات و خطرات مرتبط با این گونه مناطق نسبتا دیر شروع شد. از اواخر قرن بیستم به بعد گردشگری در کویر و بیابان به عنوان نوع خاصی از گردشگری در جهان مطرح شد و کم کم مورد توجه قرار گرفت .
برگزاری تورهای عظیم گردشگری کویر ، سازماندهی مناطق کویری و بیابانی ، ایجاد تسهیلات گردشگری در این مناطق و بهره برداری از جاذبه های طبیعی این مناطق در جهت گردشگری کویر و بیابان ، سالانه درآمد های زیادی را نصیب کشورهایی می کند که از این جاذبه طبیعی بهره مندند و در این زمینه سرمایه گذاری کرده اند.
منابع قابل بهره برداری در نواحی کویری و بیابانی به دو دسته منابع طبیعی و منابع فرهنگی و انسان ساخت تقسیم می شود و پوشش گیاهی و جانوری در نواحی کویری عموما ً نوعی خاص و بکر را شامل می شود که خود را با شرایط سخت کویر وفق داده اند و نیز جاذبه های فرهنگی مثل سنت های خاص مناطق کویری ، آداب و رسوم ، شترسواری و تورهای کویری از ویژگی های خاص گردشگری کویری و بیابانی هستند .
۵- گردشگری آب های معدنی و آب های گرم
آب هایی که بر اثر شکست و یا لغزش زمین و معمولا در کنار کوه های آتشفشانی از اعماق زمین به بیرون می جوشند، به سبب داشتن اجزای رادیو اکتیو، گوگرد و املاح معدنی گوناگون ، جنبه درمانی داشته و در دورانی که هنوز صنعت داروسازی به مانند امروز توسعه نیافته بود، آبهای معدنی، گروه های مرفه طبقات اجتماعی را برای درمان به سوی خود می کشاند. رشد وسایل ارتباطی به حرکت موجی تمام طبقات اجتماعی به سوی آب های گرم معدنی منتهی شد و در کنار آب ها مراکز اولیه ی شهرها به وجود آمدند و برخی از آنها امروزه به عنوان یک شهر توریستی معروف در جهان تبدیل شده اند.
اصول طبیعت گردی
صاحبنظران معتقدند فعالیت های گردشگری در صورت رعایت ۶ اصل زیر به عنوان مصادیق طبیعت گردی مطرح می شوند.
۱-التزام به انجام فعاليت هايی كه كمترين پيامد منفی زيست محيطی را داشته باشند؛
۲- زمينه سازی به منظور افزايش آگاهی و درك طبيعت و ويژگی های فرهنگی، كه موجب می شود بازديد كنندگان، در برابر حفظ عناصر طبيعی و خصوصيات فرهنگی، بيشتر احساس مسئوليت كنند؛
۳- مشاركت در حفظ و مديريت مناطقی كه به طور قانونی مورد حفاظت قرار می گيرند و همچنين ديگر نواحی طبيعی؛
۴- تقويت مشاركت جوامع محلی در فرايند تصميم گيری مربوط به تعيين نوع و ميزان فعالیتهای گردشگری؛
۵- ايجاد منافع مستقيم اقتصادی و نيز درآمدهای مكمل براي جوامع محلی؛ و
۶- آگاه سازی جوامع محلی(از طريق آموزش) از ارزش های طبيعی زندگی آنها.
انواع طبیعت گردان
گردشگرانی که به فعالیت های طبیعت گردی روی می آورند به عنوان طبیعت گرد شناخته می شوند و در دسته های زیر جای می گیرند :
۱- طبيعت گردان آزاد : افرادی كه داراي پويايی و تحرك كافی برای ديدار از نواحی بكر و طبيعی هستند و انعطاف پذيری بالايي نيز دارند. اين گروه اگرچه تعدادشان بسيار است اما ناشناخته اند.
۲- طبيعت گردان سازمان يافته: افرادي كه از طريق تورهای برنامه ريزی شده به مناطق ويژه سفر می كنند، مانند كسانی كه برای ديدار از جذابيت های قطب جنوب، راهی آن منطقه می شوند.
۳- گروه هاي علمی و دانشگاهی : افرادی كه در چارچوب تحقيقات علمی برای موسسات پژوهشی و دانشگاهی به مناطق طبيعی سفر می كنند و مدت نسبتا بيشتري در مقصد اقامت دارند و بيش از طبيعت گردان عادی به كشف رازهای طبيعت علاقه نشان می دهند.